Schilderijen Schoonmaken Atelier Boeijink, Boekel, Van der Knaap Schilderijenrestauratie te Haarlem

Waardoor worden de kosten van het schoonmaken van schilderijen bepaald


De hoogte van de kosten is afhankelijk van diverse factoren. Bij het schoonmaken van schilderijen dient er een onderscheid te worden gemaakt tussen de verschillende behandelingen:
  1. het afnemen van stof, vuil en aanslag van het oppervlak van een verf- of vernislaag
  2. het verwijderen van een vernislaag en een nieuwe vernislaag aanbrengen
  3. of beide A en B

A. De vervuiling van een schilderij

In de loop der tijd vervuilt een schilderij aan de voor- en achterzijde. Behalve dat het vuil de helderheid en de toegankelijkheid van het tafereel vermindert tast het verf- en vernislagen aan. Het tast aan de achterzijde de textiel van het doek en het hout van spieramen en paneel aan. Dit vuil dient periodiek verwijderd te worden.
Over het algemeen vergt het afnemen van een laag oppervlaktevuil of nicotine-aanslag minder tijd dan het verwijderen van een vernislaag. De kosten voor de behandeling kunnen variëren door onder andere het formaat van het schilderij en de oppervlaktestructuur van de verflaag. Wanneer het schilderij een grillige oppervlaktestructuur heeft zal het afnemen van het vuil meer tijd vergen.
Schilderijen zonder vernislaag vragen over het algemeen meer tijd omdat vuil verwijderen van een verflaag met grotere nauwkeurigheid dient te gebeuren.

Nicotine-aanslag (sigarettenrook) verwijderen van glad vernis oppervlak
Nicotine-aanslag verwijderen van glad oppervlak.
Een sterk vervuilde verflaag in impastotechniek geschilderd
Vervuilde, in impastotechniek
geschilderde verflaag.
Complexer wordt het wanneer er problemen zijn met de vernis- of verflaag (zoals schilferingen) zodat een behandeling als het afnemen van het vuil niet kan worden uitgevoerd voordat het schilderij grondig onderzocht is en de noodzakelijke behandelingen zijn uitgevoerd.

Een schilderij dient periodiek gecontroleerd te worden door een restaurator, daarom is het aan te raden met een schilderij naar het atelier te komen voor een eerste onderzoek, deze is geheel vrijblijvend.

De voorzijde van een doek is beschermd door een grondering, verflaag en/of vernislaag, de achterzijde van het doek is kwetsbaar omdat het textiel daar bloot staat aan invloeden van temperatuur, luchtvochtigheid en vervuiling. Hierdoor wordt onder andere ouderdom craquelé veroorzaakt. Ook de achterzijde dient daarom periodiek ontdaan te worden van stof, vuil en eventueel schimmels. Bij sterke vervuiling hoopt het vuil zich tussen raam en doek op en kan daar door het inklinken van het vuil voor deformaties zorgen. Soms komt ander materiaal tussen raam en doek terecht zoals gruis van de muur of stuclaag, losgeraakte spieën, spijkers, punaises, dennennaalden van kersttakken enz. waardoor deformaties ontstaan waarbij verfdeeltjes worden losgedrukt. Spijkers en punaises kunnen zelfs een gat in de drager veroorzaken.

Vuil met schimmels op de achterzijde van een linnen doek
Vuil met schimmels op achterzijde linnen doek.
Vuil dat tussen raam en doek terecht is gekomen
Vuil dat tussen raam en doek terecht is gekomen.
Schimmelgroei op vuil op de achterzijde van een eikenhouten paneel
Schimmelgroei door vuil en vocht op de achterzijde van een eikenhouten paneel.
Het afnemen van het oppervlaktevuil gaat meestal gepaard met het reinigen van de achterzijde. Daarbij is een goede methode van inlijsten en voor wat betreft schilderijen op doek het aanbrengen van een achterkantbescherming van groot belang. Deze behandeling vergt over het algemeen weinig tijd en heeft een zeer goede conserverende en preventieve werking.

Omdat de behandelingsduur voor het verwijderen van een laag oppervlaktevuil over het algemeen kort is kunnen de kosten beperkt blijven.


B. Een storende vernislaag

Veel vernissoorten vergelen in de loop der tijd, dit is een vorm van oxidatie.
Een vernislaag kan ook op een andere manier achteruitgaan waardoor deze de verflaag niet voldoende beschermt of een storende werking veroorzaakt voor wat betreft de toegankelijkheid van het tafereel. Deze achteruitgang van het vernis wordt vaak door omgevingsfactoren veroorzaakt, de relatieve luchtvochtigheid en oppervlaktevuil hebben daarbij de meeste invloed. Maar ook het reinigen van het vernisoppervlak met middelen waarbij de laag langdurig in contact staat met water heeft een aantastende werking. De hierbij toegepaste methode en de gevoeligheid van het vernis bepalen de schade die achteraf ontstaat. Zie pagina schade aan vernislagen.

Blauwe waas, een aantasting van het oppervlak van de vernislaag door vocht
Blauwe waas, vocht aantasting aan oppervlak vernislaag.
Door bluswater aangetaste vernislaag
Crepering van de vernislaag door bluswater.
Oppervlakteverontreinigingen zoals fecaliën van spinnen en andere insecten hebben een sterk aantastende werking op de vernislaag. Insectenfecaliën zijn een zeer goede voedingsbodem voor schimmels die eveneens de vernislaag aantasten.

Insectenfecaliën op het vernis
Insectenfecaliën op de vernislaag.
 Schimmelgroei die ontstaan is op insectenfecaliën
Schimmelgroei op insecten-
fecaliën.
Bij een aangetaste vernislaag die nog niet storend vergeeld is kan meestal een behandeling worden toegepast die voldoende ontstoord en die minder ingrijpend is dan het verwijderen en opnieuw aanbrengen van de laag.

Soms is een botenlak als vernislaag aangebracht, ook deze vergeelt en kan alleen worden opgelost met middelen die de verflaag aantasten. Het afnemen van een botenlak gebeurt, wanneer de hechting met de verflaag dit toelaat, door kleine deeltjes met een scalpelmes te verwijderen.

In kleine deeltjes verwijderen van een olievernis met behulp van een scalpelmes
Het verwijderen van botenlak met een scalpelmes.
Botenlak/olievernis wordt in kleine deeltjes verwijderd met behulp van een scalpelmes
Tijdens de afname van een botenlak laag.
Over het algemeen is het niet mogelijk bij een vernisafname met oplosmiddelen de in het verleden aangebrachte retouches te sparen. Dit betekent dat na en vernisafname bij schilderijen met retouches nieuwe retouches zullen moeten worden geplaatst.

Het kan voorkomen dat er iets met de verflaag aan de hand is waardoor de vernislaag dient te worden verwijderd voordat de verflaag behandeld kan worden. Een vernisafname wordt daardoor noodzakelijk zelfs als deze niets mankeert.

Het verwijderen van een vernislaag is aan zoveel factoren gebonden dat alleen na een grondig onderzoek bepaalt kan worden of een vernis afname mogelijk is en welke behandeling en behandelingsduur geschikt zal zijn.


C. Oppervlaktevuil en een storende vernislaag

Wanneer met de goedkeuring van de opdrachtgever wordt besloten een vernislaag te verwijderen gaat daar, behalve wanneer niet aanwezig, het afnemen van stof, vuil en aanslag aan vooraf. Vergeelde vernislagen tasten een schilderij niet aan, de afname van een vergeelde vernislaag is over het algemeen een esthetische, voor het behoud niet noodzakelijke, behandeling. Oppervlaktevuil afname is daarentegen wel een conserverende behandeling. In een dergelijk geval zal een behandelingsvoorstel uit twee of meerdere keuzes worden opgemaakt waarbij de conserverende behandelingen als eerste en belangrijkste zal zijn opgenomen. De opdrachtgever kan dan bijvoorbeeld voor de eerste behandeling kiezen en in een later stadium (want minder urgent) voor een vernisafname.

Soms kan een schilderij zodanig bedekt zijn met een nicotine-aanslag dat het onmogelijk is de vernislaag te beoordelen zonder eerst de aanslag te verwijderen. Onder de aanslag kan zich een storende (vergeeld en onregelmatig) of niet storende vernislaag bevinden.
Met het verwijderen van de aanslag zal in ieder geval de aantasting van de vernislaag worden stopgezet.

Nicotine-aanslag (sigarettenrook teer) bedekt een onregelmatige en vergeelde vernis
Een nicotine-aanslag bedekt een vergeelde en onregelmatige vernislaag.
Nicotine-aanslag bedekt een onregelmatige en vergeelde vernislaag
Idem.

De offerte

Na het bekijken van het kunstwerk of de kunstwerken, op het atelier of op locatie, wordt er met de opdrachtgever besproken wat het beste is om te doen. Dit kunnen meerdere opties zijn:
  1. Een behandeling is niet echt noodzakelijk, geen kosten.
  2. Een kleine ingreep is voldoende, de kosten die daaraan verbonden zijn worden
    direct afgesproken. Een oppervlaktevuil of een nicotine/rookaanslag afname vallen hier vaak onder.
  3. Er wordt een schriftelijke offerte gemaakt. De offerte bestaat uit een conditie beschrijving van het object, een behandelingsvoorstel en een begroting. In deze offerte wordt een onderscheid gemaakt tussen:
    1. conservering (noodzakelijke ingrepen om achteruitgang te voorkomen).
    2. conservering en presentabel maken (noodzakelijke ingrepen & eenvoudig ontstoren van de meest storende elementen).
    3. restauratie, d.w.z. alle handelingen verrichten om het object in een van te voren gedefinieerde toestand te brengen.

    Bij elk van deze drie mogelijkheden worden de te verwachten kosten vermeld.

Behandelingsvoorstellen kunnen enkelvoudig en met keuzemogelijkheden zijn. Dit heeft te maken met de complexiteit van de behandeling. Een uitgebreide behandelingsvoorstel bestaat uit meerdere voorstellen van een eenvoudige(allernoodzakelijkste) tot en met een volledige behandeling.

Voor onderstaand schilderij heeft de opdrachtgever een behandelingsvoorstel met twee keuzes gekregen:
  1. conservering: verwijderen oppervlaktevuil met nicotine-aanslag, achterzijde schoonmaken, spanning van het doek verbeteren, achterkantbescherming aanbrengen en verbeterd inlijsten.
  2. conservering en restauratie: naast het uitvoeren van de conservering (zie 1) wordt de vernislaag verwijderd, kleine beschadigingen ontstoord en een nieuwe vernislaag aangebracht.
De opdrachtgever heeft voor optie 2 gekozen.
Het voorbeeld toont [C] oppervlaktevuil met nicotine-aanslag waaronder zich nog een vergeelde vernislaag bevindt, [B] de vergeelde vernislaag en [A] een van vuil en vernis vrij gelegde verflaag.

Verwijderen oppervlaktevuil en vergeelde vernis
Restauratie atelier
Tingietersweg 87
2031 ER Haarlem

+31 (0)23 5514993
atelier@schilderijenrestaurator.nl
schilderijenrestaurator.nl

Locatie/route »


Social Media

Schilderijen schoonmaken op Facebook  Schilderijen schoonmaken op Instagram  Schilderijen schoonmaken op LinkedIn
lijn